Zer lotura dute solomo-erretilu batek, izokin-gisatu batek, bitamina-konplexu batek eta gure maskotaren pentsuak? Gure lankidea Raquel García Palacínek azalduko digu hurrengo artikuluan.
Bazkaltzeko ordua da eta mahaia zain dago familia eseri arte. Mahaiaren erdian solomo-erretilu bat dago, eta alboan izokin-gisatua duen kazola bat. Eserleku batean bitamina-konplexu bat dago eta sukaldeko zoruan bazkalekua dago, familiako kide berriarentzat pentsua duena.
Elementu horiek koadro gastronomiko bateko loturarik gabeko piezak dirudite, baina guztiek dute lotura komun bat, Mendebaldeko Afrikako arrain-olioaren eta irinaren ekoizpena.
Sestaotik 4.259 kilometro hegoaldera Senegalgo Kayar herria dago. Herri horretan dago solomo-erretilu batek, izokin-gisatu batek, bitamina konplexu batek eta maskotentzako pentsu batek komunean zer duten jakiteko erantzuna. Senegaldar herri hau adibide bat baino ez da, Gambia edo Mauritania bezalako herrialdeetan badira beste “Kayar” batzuk, non duela urte batzuetatik olioa eta arrain-irina prozesatzeko fabrikak ezartzen ari diren.
Urtero, 500.000 tona arrain baino gehiago ateratzen dira Mendebaldeko Afrikako kostaldetik, irina eta olioa egiteko birrintzen direnak. Harrapaketa-bolumen horrekin eskualdeko 33 milioi pertsona baino gehiagoren elikadura-beharrak ase litezke, ez bakarrik kostaldeko eremuetan, baita barnealdeko eremuetan eta inguruko herrialdeetan ere. Munduko eremu honetarako, arrainak berebiziko garrantzia du, biztanleriaren elikadura-oinarriko proteinen % 70 baino gehiago hartzen baitu.
Arrain-irinaren eta -olioaren erabilera nagusia elikadura-akuikultura da, izokina bezalako espezie haragijaleena, eta Norvegia da munduko lehen inportatzailea. Irin horretatik tona bat lortzeko, 4 eta 5 tona arrain fresko behar dira, horrek dakarren hondar garbiarekin; izan ere, arrain basati batzuk – sardinak, sardinak eta antxoak, esaterako – zuzenean jango bagenitu, horiekin arrain-haztegiko izokina elikatu beharrean, mikronutriente kopuru bera jaso ahal izango genuke, eta harrapatutako arrainaren % 59 itsasoan utziko genuke, Afrikako Greenpeacek argudiatu bezala.
Arrain-irinen eta -olioen bigarren erabilera nagusia abeltzaintza industrialerako pentsuak egitea da, arrainaren deribatuen ekoizpen osoaren herena hain zuzen ere. Txerri-sektorea da hartzaile nagusia eta Europar Batasuna bezero nagusia, txerri-haragiaren munduko lehen esportatzailea baita.
Txerrikumeak txerrikumeei titia kentzen zaienean, arrain-irinaz elikatzen dira, proteina asko dituztenez, animaliak azkar hazten laguntzen baitute. Horrela, produktibitatea handitu eta kostu ekonomikoak murriztu daitezke. Hala ere, ekoizpen-eredu horrek ingurumen, gizarte eta, era berean, etika kostu handiak ditu, hegoaldeko herrialde globaletatik iparraldeko herrialde globaletara arraina desbideratzen delako.
Arrain-irinaren eta -olioaren beste erabilera bat maskotentzako pentsuak egitea da, bitamina-konplexuak edo kosmetikoak.
Industria horren ondorioak haratago doaz, eta Afrikako milaka emakumeren lanari eragiten dio. Emakume horiek arraina lantzen dute, baina dagoeneko ez dute arrain hori eskuratzeko aukerarik, orain arrain-irina eta olioa prozesatzen dituzten fabrikei saltzen baitzaie. Fabrika horiek ingurumen-arazo handiak eragiten dituzte, hondakinak itsasora eta ibaietara isurtzen dituztelako, eta osasun-arazoak sortzen dituzte, bertan lan egiten duten pertsonen artean, bai eta horiek dauden herrietako biztanleen artean ere.
Bestalde, izokina edo kostu txikiko txerri-okela bezalako produktuen eskaria handitu egin da mundu osoan, eta horrek olio eta arrain-irin gehiago eskatzea eragin du, klima-aldaketak eta ozeanoetako tenperaturak gora egin dutelako.
Familia mahaian eseri eta jaten hasten da. Ez dute inoiz ezer entzun Kayar herriari buruz, ezta elikagaiek mahaira iritsi arte egin duten bidaia luzeari buruz ere, baina, ikusten dugunez, gure etxeetan hartzen ditugun kontsumo-erabakiek eragina dute guretik milaka kilometrora dauden beste etxe batzuetan. Distantzia fisiko horrek ez du eragozten bizitza guztiak elkarrekin konektatuta egotea, gure koadro gastronomikoko elementuak bezala.
Informazio gehiago: El cuento del pescado y el pescador en el contexto de la globalización neoliberal. Senegal como estudio de caso
